Wist je dat een regenworm een bijzonder liefdesleven heeft? Lees er alles over in deel 2 van de regenwormen.

Dit sliertige diertje heeft een bijzonder liefdesleven. Een regenworm is hermafrodiet; zowel mannelijk als vrouwelijk. Toch kan hij zichzelf niet bevruchten, daar is een partner voor nodig. De meeste wormen paren onder de grond maar de gewone regenworm is daar een uitzondering op. Ze hebben een voorkeur voor vochtige omstandigheden, bv. na een regenbui. Ze gaan dan in tegengestelde richting (standje 69) met het clitellum tegen elkaar aanliggen. Het clitellum vormt een slijmachtige wikkel waarmee ze aan elkaar verankert zijn. Nu worden de zaadcellen uitgewisseld en opgeslagen in het lichaam. De paring duurt lang, zo’n 3 tot 4 uur. Met deze zaadvoorraad kan de worm enkele maanden lang de eigen rijpe eicellen bevruchten. Bevruchte eitjes worden omhuld door een, door het clitellum gevormde slijmcocon. De buitenkant van de cocon wordt hard. De eitjes zijn zo groot als een erwt en zijn geel tot bruin van kleur. Afhankelijk van de omstandigheden kruipt de jonge worm 1 tot 5 maanden later uit zijn cocon. Een half tot anderhalf jaar later is hij zelf geslachtsrijp.

Zelfbescherming. Uit een doormidden gehakte worm ontstaan twee wormen wordt er wel beweerd. Dat is helaas niet waar. Een beschadigd stukje van een worm kan inderdaad weer aangroeien. Dit wordt regeneratie genoemd. Maar het gaat altijd maar om een beperkt stukje van de worm. Het is altijd het gedeelte waar de kop zit dat blijft leven. Volgens Wikipedia kan een worm aan de voorkant 4 segmenten verliezen; het herstelvermogen zit vooral aan de achterkant van de worm en is veel groter, zo’n 10 tot 15 segmenten. Een geheel doormidden gekliefde worm zal altijd sterven. Een andere vorm van zelfbescherming is de diapauze, een op winterslaap lijkende toestand. Wormen houden van voldoende vochtigheid, niet te zure grond en een bodemtemperatuur tussen 8˚ en 30˚ C. Als de omstandigheden ongunstig worden, te droog of vorst, dan kruipt de worm dieper in de grond, vormt een beschermend slijmlaagje om zich heen, rolt zich op in een holletje en zet zichzelf op een laag pitje, de diapauze.

Voedselketen. De regenworm is niet alleen nuttig voor de vruchtbaarheid en structuur van de aarde, hij is ook heel nuttig door zijn grote eetbaarheid. Hij is één van de meest bejaagde dieren en staat bij veel dieren op het menu. Heel veel vogels (bv. merels, het roodborstje en meeuwen), kleine zoogdieren (mollen, egels, spitsmuizen), kikkers en insecten (larven van loopkevers, duizendpoten) eten graag regenwormen. Hij vormt dan ook een belangrijk onderdeel van de voedselketen.

Waarom komen regenwormen naar boven als de grond trilt? Dat is niet helemaal duidelijk. Eén theorie is dat een regenworm denkt dat er een mol aankomt en in paniek naar boven vlucht. Een andere theorie is dat de worm de trilling ervaart als vallende regen en naar boven vlucht omdat zijn gang volloopt met water. Maar regenwormen ademen door hun huid en kunnen prima onder water leven als het water maar zuurstofrijk is. Misschien komen ze naar boven als het regent omdat ze graag in een vochtige omgeving zijn en zich dan gemakkelijk kunnen bewegen. In ieder geval wordt het verschijnsel dankbaar benut door de vogels. Merels en meeuwen pikken en trippelen over de grond om regenwormen naar boven te lokken. Het roodborstje volgt je op de hielen als je in de tuin aan het graven bent.

Gevaar. Opgegeten worden is niet het enige gevaar dat een regenworm bedreigt. Parasieten en sommige aaltjes vormen een bedreiging, maar ook bepaalde wormsoorten uit andere werelddelen zoals Nieuw-Zeeland en Nieuw Guinea die met ingevoerde planten en groenten mee liften, kunnen een bedreiging vormen. Het grootste gevaar komt echter van bestrijdingsmiddelen, drijfmest en ploegen. Deze zaken zijn funest voor de regenworm. Uit een onderzoek in het programma “Vroege Vogels” is gebleken dat in een veld mais door bemesting en ploegen de regenwormsoort “lumbricus rubellus” nauwelijks meer te vinden is. Gevaar dreigt er natuurlijk ook voor de dieren die regenwormen op het menu hebben staan. Dat dit voor mensen ook heel direct gevolgen kan hebben blijkt wel uit het volgende: De eieren van hobbykippen uit de omgeving van Dordrecht bevatten hoge concentraties PFAS doordat deze kippen regenwormen eten.
Door van groot belang te zijn voor de gezondheid en vruchtbaarheid van de aarde en aan de basis te staan van de voedselketen is de regenworm met al zijn verschillende soorten van levensbelang. Het gebruik van bestrijdingsmiddelen vormt al een bedreiging voor bijen, honingbijen en hommels. Voor regenwormen is deze bedreiging even zorgwekkend.

Tekst: Liesbeth Benneheij
Fotocredits: Pexels

Gegevens in dit verhaal zijn te vinden op internet, zoals bv. Het Klokhuis/ SchoolTv; https://schooltv.nl/video-item/het-klokhuis-regenwormen
Dierpedia.nl/regenworm/
NEMO kennislink.nl https://www.nemokennislink.nl/publicaties/regenwormen-onmisbare-tunnelbouwers/

Deel 1 over de regenworm kun je via deze link lezen: