Eind mei zag ik de eerste Atalanta vlinder op mijn tuin. Zijn kleur was verbleekt en zijn vleugels gehavend. Ieder jaar vliegen grote aantallen Atalanta’s uit Zuid-Europa naar het noorden. Ze verblijven ook in ons land en deze trekvlinder kan je tussen april en november in de tuin waarnemen. Ze brengen in de zomer twee nieuwe generaties voort.
In het najaar vliegt een deel weer terug. Dan worden vooral langs onze kust, groepjes trekkende Atalanta’s waargenomen. Tijdens de trek vliegen de vlinders vaak op grote hoogte door gebruik te maken van de noorderwind. Zo hebben ze ongeveer vijf weken nodig om van Finland naar de Middellandse Zee te vliegen. In principe is het mogelijk dat één vlinder deze tocht onderneemt. De Atalanta wordt namelijk acht maanden oud, en hij is er fysiek toe in staat. Ook vliegen ze soms ’s nachts. Vooral in de Pyreneeën sneuvelen er velen, zowel op de heen- als op de terugweg. Het lastige van vlinders is dat je ze zo moeilijk kunt volgen. Je kunt vlinders misschien nog wel merken, maar je vindt ze nooit meer terug. Een zender aanbrengen of ringen is niet mogelijk. De trek van de Atalanta’s is een wonderlijk verschijnsel en filmmaakster Josephine Hamming reisde acht jaar lang langs de route van Sint-Petersburg naar Casablanca. Ze maakte de film ‘Go, Butterflies, Go!’ , waarvan ook een korte versie is ‘Butterflies, Go!’.
De Atalanta is een van de meest voorkomende vlinders in België en Nederland met een spanwijdte van 5-6 centimeter. De eitjes worden een voor een op de brandnetel afgezet. De vlinder vindt hier een gespreid bedje, want de brandnetel doet het prima op onze overbemeste bodem. De brandnetels op natte tot vochtige plaatsen in de volle zon hebben de voorkeur. De rupsen van 35-40 mm zijn stekelig en verschillen onderling van kleur van geelachtig grijs tot zwart met op de zijkanten geelwitte vlekken. De rups vouwt de bladtoppen met spinseldraden naar elkaar toe.
In oktober sterft een deel van de vlinders van de kou en het andere deel verkast in zuidelijke richting zoals trekvogels doen. De soort kan in Zuid-Europa in alle stadia overwinteren; in Nederland overwintert de soort incidenteel als vlinder. De onderkant van de vleugels is donker zodat ze met opgeklapte vleugels niet opvallen. Door op een bloem plotseling die vleugels te openen en dan weer te sluiten worden gevaarlijke vijanden, zoals vogels en libellen, afgeschrikt.
Behalve op nectarplanten wordt de Atalanta in het najaar ook aangetroffen op rottend fruit en op bloedende bomen. De nectar likken ze op met hun lange roltong die normaal opgerold is.
Net als de Atalanta behoren de meeste grotere vlinders in onze tuin tot de familie van de Schoenlappers. De familie heet waarschijnlijk zo, omdat de onderkant van de vleugels meestal de kleur van leer heeft met een paar vlekjes. Vroeger had je schoenlappers die het leer in schoenen repareerden door over de slijtgaten kleine stukjes leer te plakken. En hoe zo iemand ook zijn best deed, hij vond nooit een stukje leer van precies dezelfde kleur. Dus oude schoenen die vaak waren ‘opgelapt’ leken een beetje op de onderkant van de vleugels van de Schoenlappers. Een andere verklaring voor de naam is dat de voorpootjes van de Schoenlappers heel klein zijn. De dieren kunnen er niet meer op lopen. Ze gebruiken de pootjes alleen maar om zich te poetsen.
Bronnen: