Vogelbescherming Nederland en Sovon hebben 2022 uitgeroepen tot het Jaar van de Merel. Met onze talrijkste broedvogel gaat het al jaren niet zo goed. Sinds 2016 is het aantal merels met bijna 30 procent afgenomen. Een belangrijke oorzaak is het usutu-virus, maar er is meer aan de hand. De merel heeft dus meer aandacht nodig.
Het usutu-virus
Sinds 2016 waart het usutu-virus rond waaraan veel merels dood gaan. Het virus reist met muggen mee uit Afrika. Door de warme nazomers zijn muggen lang actief en daarmee blijft het virus zich verspreiden. Een besmette merel ziet er verzwakt en ongezond uit. Vaak sterft de vogel binnen drie dagen. Een andere oorzaak voor de vermindering van het aantal merels heeft eveneens met het klimaat te maken. Door de warmere winters hebben merels uit Noordwest-Europa minder behoefte om ons land tijdens de winter op te zoeken.
Andere oorzaken onderzoeken
Verdroging door de warme zomers zou een rol kunnen spelen. Misschien is er te weinig nestgelegenheid in de omgeving of te weinig voedsel beschikbaar. Met een merel- en voedseltelling proberen Sovon en Vogelbescherming Nederland hier meer over te weten te komen.
Iedereen kan dit jaar en volgend jaar meedoen met dit onderzoek. Een paar keer per week even in de tuin kijken is al voldoende. Je telt de merels in de tuin, op het balkon, of in het plantsoen waar je op uitkijkt en noteert dat op website. Ook vink je aan waar ze van aten. Eenmalig registreer je welke voedselbronnen voor de merel allemaal in je tuin aanwezig zijn, zoals een gazon, verschillende soorten besdragende heesters, of fruitbomen.
Jaarlijks worden enkele tientallen merelnesten gevolgd in het Nestkaartenproject. Om goede uitspraken te kunnen doen over het broedsucces van de merel zijn meer nestkaarten nodig. Ze willen graag weten wat het aandeel succesvolle nesten is en hoeveel jongen er uitvliegen. Ook willen ze nagaan of daar verschillen in zijn tussen het stedelijk en landelijk gebied om erachter te komen of het éne leefgebied beter is dan het andere.
Het merelnest
Merels bouwen hun nest graag zelf. Dit doen ze in april of mei niet te hoog van de grond maar wel beschut. Hiervoor zijn dichte struiken en hagen belangrijk. De ouders vlechten een keurig nestje van takjes in elkaar en werken het af met modder en gras. Een legsel bevat meestal vier of vijf eitjes. De lichte, groenblauwe tint hiervan is kenmerkend, net als de bruine stippeltjes. De broedtijd is kort: na twee weken kruipen de kuikens al uit het ei. Vaak zie je ouders dan af en aan vliegen met hun snavels vol. Merelkuikens eten het liefste eiwitrijk voedsel zoals wormen en insecten. Bijvoeren van merelouders door middel van speciaal vogelvoer kan – in tegenstelling tot wat eerst werd gedacht – geen kwaad. Dikwijls volgt een tweede leg.
Door de plaag van bruine ratten zijn veel struiken en bosjes in de steden weggehaald en veel schuilplekken en nestgelegenheden verdwenen voor de struikbroeders.
De merelvriendelijke tuin
Merels zijn gek op wormen en die vinden ze in het gazon, rommelhoekjes en op de composthoop. Met een klein grasveldje zijn ze al blij en is het territorium naar hun gevoel compleet. Door het gras vochtig te houden bij droogte zijn de pieren makkelijker te pakken.
In rommelhoekjes van wat bladeren en takjes, en de composthoop leven kleine diertjes die het voor de merel makkelijk maken om voedsel te vinden.
Een klassieke nestelplek voor merels is een lekkere dichte heg van klimop, klimhortensia, klimroos, hop, wilde kamperfoelie of vuurdoorn.
Struiken met bessen zoals de lijsterbes of vuurdoorn zijn niet alleen voor de merel, maar eigenlijk voor alle tuinvogels een aanrader. De bloemen trekken insecten aan in het voorjaar, bessen geven voedsel in het najaar en het hele jaar door geven ze plekken om te rusten of een nestje te bouwen.
Merels en andere lijsterachtigen houden van fruit. Leg een paar halve appels of peren voor ze op de grond in de tuin en strooi er wat rozijntjes bij. Maak meerdere voerplekken met flink wat ruimte ertussen bij veel vogelstrijd.
Met de kat binnenhouden tijdens het uitvliegen van jonge vogels en gedurende de nacht lever je ook een bijdrage.
Hennie van Elderen
Voor meer informatie:
Vogelbescherming.nl/actueel/bericht/vijf-tips-om-van-elke-tuin-een-mereltuin-te-maken